Number 17

Άλφρεντ Χίτσκοκ από τη βρετανική περίοδο, μία από τις πρώτες ομιλούσες ταινίες του, με γραφικούς χαρακτήρες, έντονο θεατρικό στοιχείο και αρκετά, μα αρκετά παλιομοδίτικο ύφος, καμία σχέση με τα κατοπινά του έργα. Στο Number 17 ξεχωρίζει η καταδίωξη στο τρένο προς το τέλος του έργου, που καταλαβαίνεις ότι πρόκειται για μακέτες, αλλά εκεί «νιώθεις» λίγο τη σφραγίδα του Χίτσκοκ. Μόνο για τους σκληροπυρηνικούς φαν του κ. Χίτσκοκ.

Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ παρουσιάζει: Sabotage

Αν και η ταινία βασίστηκε στο βιβλίο του Joseph Conrad με τίτλο "Secret Agent", τιτλοφορήθηκε ως Sabotage καθώς ο Χίτσκοκ είχε γυρίσει λίγο πιο πριν άλλη μια ταινία με αυτόν τον τίτλο, βασισμένη στο έργο "Ashenden" του Σόμερσετ Μομ (σε μας τιτλοφορήθηκε ως «Οι τέσσερις της κατασκοπείας»).

Το συγκεκριμένο έργο το θυμήθηκα διαβάζοντας προσφάτως το βιβλίο του Κόνραντ. Για την ακρίβεια, διαβάζοντάς το μου ήρθαν στο μυαλό συγκεκριμένες σκηνές από την πιο πρόσφατη μεταφορά, αυτή του 1996 με τους Bob Hoskins, Patricia Arquette, Gerard Depardieu και το νεαρό Christian Bale, η οποία ήταν και πιο πιστή στο αυθεντικό κείμενο. Ο Χίτσκοκ το '36 άλλαξε πολλά από το χαρακτήρα του βιβλίου, αλλά πρόσθεσε δύο σεκάνς ανθολογίας, απ'αυτές που μας κάνει να αγαπάμε τον κινηματογράφο. Η πιο γνωστή είναι αυτή με το μικρό παιδί που κουβαλάει ένα δέμα μέσα στους δρόμους του Λονδίνου χωρίς να γνωρίζει ότι πρόκειται για βόμβα. Η αγωνία στο κατακόρυφο. Το σκληρό (για εκείνη την εποχή) αποτέλεσμα όμως έκανε αργότερα τον Χίτσκοκ να μετανιώσει που το γύρισε. Η άλλη είναι η σεκάνς με το κυνηγητό μέσα στο σινεμά, όπου τα τεκτενόμενα στη μεγάλη οθόνη συμβαδίζουν με αυτά της πραγματικής ζωής. Προσθέστε και μία τρίτη σεκάνς: αυτή του τελικού ξεκαθαρίσματος, με τη Sylvia Sidney να αναλαμβάνει δράση χωρίς λόγια και διαλόγους, παρά μόνο με τα βλέματα και τα φοβερά πλάνα του Χίτσκοκ. Δείτε το έργο και ως δωρεάν μάθημα σκηνοθεσίας από τον μετρ.

Rope (Η θηλειά)

Η πρώτη από τις τέσσερις προβολές στο αφιέρωμα για τον κύριο Hitchcock από διάφορες κινηματογραφικές ομάδες. Αυτή η προβολή έγινε σε αμφιθέατρο του Οικονομικού, αν θυμάμαι καλά. Ήταν χειμώνας, των αρχών του 2000, και κίνησα γη και ουρανό για να πάμε με την παρέα να δούμε τη Θηλειά, μια και ήταν από τις ταινίες που ποτέ(;) δεν έπαιξαν στην τηλεόραση, ήταν από τις λιγότερο γνωστές του κυρίου Hitch και δύσκολο ως απίθανο να τη βρούμε στα βιντεοκλάμπ της γειτονιάς. Στο ΑΖΑ μόνο, στις Σαράντα Εκκλησιές...

Vertigo (Δεσμώτης του ιλίγγου)

Εβδομάδα σινε-αναμνήσεων αγαπήμενων κλασικών έργων.

Ο Χίτσκοκ είχε στιγματίσει τα παιδικά μας χρόνια με τα Πουλιά και το Ψυχώ. Αποφασίσαμε με την αδερφή μου να πάμε με κλειστά μάτια να γνωρίσουμε ένα από τα (φημολογούμενα) αριστουργήματά του όταν βγήκε η επανέκδοση του Vertigo με νέα κόπια το 1998, σε ένα σινεμά της Θεσ/νίκης, λίγο πριν τελειώσει η εξεταστική και γυρίσουμε στην Κοζάνη για το καλοκαίρι. Μας αιχμαλώτισε από τους αρχικούς ψυχεδελικούς τίτλους αρχής μέχρι το αναπάντεχο τέλος και την τρομακτική μαυροφορεμένη... μπάμπω!

Topaz

Η τελευταία περίοδος του Χίτσκοκ (από τα Πουλιά και μετά) είχε ως επί τω πλείστον απλά καλούτσικες ταινίες. Η πιο μέτρια από αυτές ήταν —κατά εμέ— το Τοπάζ. Ταινία κατασκοπίας, με πλοκή σε διάφορες χώρες, με πολλούς και διάφορους χαρακτήρες που υποδύονται γνωστοί ευρωπαίοι ηθοποιοί όπως π.χ. ο Michel Piccoli και ο Philippe Noiret, αλλά και τον αμερικανό John Forsythe, ο οποίος ξανασυνεργάζεται με τον Χίτσκοκ μετά το Ποιος σκότωσε το Χάρι. Ένα πάντως από τα προβλήματα της ταινίας είναι το «αριστοκρατικό» της ύφος, το οποίο δεν ταιριάζει καθόλου με το ψυχροπολεμικό κλίμα της εποχής και τον κυνισμό που φέρνει η νέα, τότε, δεκαετία. Δείτε το απλά για σινεγκυκλοπαιδικούς λόγους. Και αν διαφωνείτε, πείτε το μου...

Lifeboat

Ολόκληρη ταινία μέσα σε μία βάρκα. Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα του Άλφρεντ Χίτσκοκ, ο οποίος σκηνοθέτησε όλη την ταινία μέσα σε στούντιο και συγκεκριμένα στο μικρότερο που κατασκεύασε ποτέ το Χόλιγουντ. Όμως έχεις την εντύπωση ότι είναι όντως γυρισμένη στη θάλασσα. Κλειστοφοβική ατμόσφαιρα στο αχανές του ωκεανού, σασπένς και αγωνία για τους λίγους επιζώντες και εντελώς διαφορετικούς μεταξύ τους χαρακτήρες...

...που βρίσκονται παγιδευμένοι σε μια σωστική λέμβο όταν το πλοίο που τους μεταφέρει βυθίζεται από ένα Γερμανικό υποβρύχιο. Ύστερα από κάποιες διαμάχες, περισυλλέγεται και ένας Γερμανός επιζών, ο οποίος όπως αποκαλύπτεται αργότερα είναι ο Ναζί κυβερνήτης του υποβρυχίου, αλλά και ο μόνος που μπορεί να τους βοηθήσει να επιζήσουν με τα λιγοστά εφόδια που έχουν. Η ταινία Lifeboat του 1944 τιτλοφορήθηκε στη χώρα μας με διάφορα ονόματα: Στον ίσκιο του θανάτου, Ναυαγοί, Σωσίβια λέμβος. Η σεναριακή ιδέα βασίστηκε σε μια μικρή ιστορία του συγγραφέα John Steinbeck. Στην εποχή της κατηγορήθηκε ότι έδειχνε με επιείκεια τον Γερμανό αιχμάλωτο (πράγμα που δεν ίσχυε αλλά οι ΗΠΑ βρίσκονται ακόμα στον πόλεμο) και η εμπορική της τύχη έληξε άδοξα. Δεύτερη υποψηφιότητα για όσκαρ σκηνοθεσίας για τον μετρ και υποψηφιότητες για το σενάριο στον Steinbeck και την ασπρόμαυρη φωτογραφία.

Under Capricorn

Η ταινία Under Capricorn μεταφράστηκε με τον άκυρο ελληνικό τίτλο «Κάτω από τον αστερισμό του Αιγόκερου» ενώ το μόνο που εννοούσε ο κύριος Χίτσκοκ ήταν κάτω από τον τροπικό του αιγόκερω, καθώς η ιστορία μας διαδραματίζεται στην Αυστραλία. Δόθηκε και ένας άλλος τίτλος στο έργο, «7 χρόνια χωρισμού» ο οποίος θα μπορούσαμε να πούμε ότι ταιριάζει καλύτερα αφού έχει άμεση σχέση με την υπόθεση. Μια υπόθεση που θέλει έναν πλούσιο αριστοκράτη νεαρό Ιρλανδό να φτάνει στο Σίδνεϊ του 1831 για να φτιάξει (περισσότερη) περουσία αλλά περνάει τον περισσότερο χρόνο του παρέα με ένα περίεργο και αποξενωμένο από τον κόσμο ζευγάρι: έναν πρώην κατάδικο και την πάλαι ποτέ αριστοκράτισσα σύζυγό του. Ένα ζευγάρι που έχει αρκετά περίεργο παρελθόν.

Η ταινία μοιάζει δυστυχώς με πολλές άλλες του μετρ και πολλά στοιχεία μάς το θυμίζουν αυτό· η ασθενική οικοδέσποινα που μένει σε μια μεγάλη γοτθική έπαυλη, η δολοπλόκος οικονόμος, η ηρωίδα που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο άντρες, όλα μάς θυμίζουν Ρεβέκκα και Νοτόριους. Αν προσθέσετε και την υπερβολικά μεγάλη της διάρκεια με ένα σενάριο που δεν είχε να προσφέρει τίποτα περισσότερο, καταλαβαίνετε γιατί η ταινία δεν μπόρεσε ποτέ να απογειωθεί. Ήταν μια ακριβή παραγωγή από την εταιρεία Transatalntic Pictures του ίδιου του Χίτσκοκ και η εμπορική της αποτυχία εξαφάνισε την εταιρεία πολύ νωρίς από το χάρτη.

The 39 Steps

Με σημαντικές διαφορές από το ομώνυνο βιβλίο του John Buchan, η ταινία Τα 39 σκαλοπάτια παραμένει για τον υπογράφοντα η καλύτερη ταινία της βρετανικής περιόδου του κυρίου Hitchcock. Καταρχάς, άλλαξε τη σημασία των... σκαλοπατιών (ονομασία της μυστικής οργάνωσης αντί για απλά... σκαλοπάτια) και πρόσθεσε έναν γυναικείο χαρακτήρα που δεν υπήρχε στο βιβλίο. Αυτό το τελευταίο έδωσε όμως περισσότερη ώθηση στην ταινία δημιουργώντας απίστευτα αγωνιώδεις και πολύπλοκες καταστάσεις· οι χειροπέδες —για παράδειγμα— αποτέλεσαν σημείο αναφοράς για οποιαδήποτε μελλοντική χρήση. Κατασκοπία, ενοχοποίηση και κυνηγητό ενός αθώου, κωμικά μπερδέματα του πρωταγωνιστικού ζευγαριού είναι μερικά από τα κλασικά στοιχεία των ταινιών του Χίτσκοκ που εμφανίζονται εδώ.

Θα κλείσω αυτή την πολύ μικρή αναφορά λέγοντας ότι το βιβλίο και ο συγγραφέας του πρέπει να ευγνωμονούν τον κύριο Hitchcock καθώς με αυτήν την κινηματογραφική μεταφορά του 1935 έμειναν στην ιστορία. Διαφορετικά, θα τους είχε πάρει η λήθη.

The Lodger: A Story of the London Fog (Ο νοικάρης)

(Ή/και) Ο ένοικος μπορεί να αποτέλεσε το 1926 την τρίτη σκηνοθετική δουλειά του κυρίου Hitchcock, αποτέλεσε όμως (όπως έχει δηλώσει και ο ίδιος) την πρώτη του ουσιαστικά χιτσκοκική ταινία καθώς για πρώτη φορά μπόρεσε να εξασκήσει ανενόχλητος το προσωπικό του ύφος. Ένα ύφος που εκείνη την εποχή ήταν σαφέστατα επηρεασμένο από τον γερμανικό εξπρεσιονισμό. Εδώ περιέχονται όλα σχεδόν τα γνώριμα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το σύνολο του έργου αυτού του μεγάλου δημιουργού. Έχουμε τον άγνωστο ενοικιαστή που κινεί τις υποψίες με τη συμπεριφορά του, έχουμε μυστηριώδεις φόνους (βρισκόμαστε λίγα χρόνια μόνο μετά την εποχή του Τζακ Αντεροβγάλτη), έχουμε το κυνηγητό ενός αθώου, έχουμε το αναστατωμένο πλήθος που ζητά δικαιοσύνη, αλλά κατά βάθος διψά για εκδίκηση και λιντσάρισμα. Η ταινία κρίθηκε ακατάλληλη για προβολή στις αίθουσες από το γραφείο διανομής και μπήκε στο συρτάρι για ένα χρόνο, μέχρι δηλαδή που την ξαναείδανε με άλλο μάτι και την κυκλοφόρησαν τελικά στις αίθουσες την επόμενη χρονιά. Είναι, τέλος, η ταινία στην οποία ο Χίτσκοκ κάνει το πρώτο του πέρασμα μπροστά από την κάμερα (για την ακρίβεια βρίσκεται ανακατεμένος στο πλήθος του λιντσαρίσματος), το οποίο με τα χρόνια όλοι ξέρουμε ότι εξελίχθηκε σε σήμα κατετεθέν του.

Μικρές μπουκίτσες από Alfred Hitchcock

Είπε ο κύριος Hitchcock το 1944 να βοηθήσει λίγο τη χώρα του (το Ηνωμ. Βασίλειο) και τα υπουργεία προπαγάνδας Αγγλίας-Γαλλίας (δεν μιλάμε να τον παίρνανε φαντάρο· θα έβγαινε Ι4 λόγω πάχους)! Και οι δυο ταινίες είναι μικρού μήκους με Γάλλους ηθοποιούς και ιστορίες που αναφέρονται στη γαλλική αντίσταση. Προβλήθηκαν στο Παρίσι αμέσως μετά την απελευθέρωσή του, για να δουν οι Γάλλοι τα προβλήματα που αντιμετώπισε η Αντίσταση κατά τη γερμανική κατοχή.

Η πιο ενδιαφέρουσα από τις δύο είναι η Bon Voyage (δείτε την στο video.google) όπου ένας Άγγλος πιλότος αφηγείται στους αξιωματικούς του τις προσπάθειες διαφυγής από τα κατεχόμενα εδάφη με τη βοήθεια γάλλων αντιστασιακών. Στη συνέχεια όμως βλέπουμε τι πραγματικά συνέβη από διαφορετική οπτική γωνία για να ανακαλύψουμε ότι υπήρχε κάποιος κατάσκοπος στην ιστορία μας. Εδώ έχουμε την τεχνική που θα ακολουθήσει με περισσότερη μαεστρία ο Akira Kurosawa το 1950 στο Rashomon.

Η δεύτερη ταινία λέγεται Aventure Malgache και δεν προβλήθηκε στην εποχή της (δείτε την κι αυτή στο video.google) διότι έδειχνε τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι Γάλλοι αντιστασιακοί από τους ίδιους τους Γάλλους, με συνέπεια να μην είναι ιδιατέρως αρεστή.

Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ παρουσιάζει: Saboteur

Σαμποτέρ: μια ταινία την οποία είχα εντελώς παρεξηγημένη, χωρίς να την έχω δει. Και αυτό διότι την είχα τοποθετήσει –στο μυαλό μου πάντα– στις προπαγανδιστικές ταινίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Καταλάβατε τι σκεφτόμουν: αμερικανιά, εξύψωση εθνικού φρονήματος και τα λοιπά. Έτσι συνέχεια την άφηνα και την είδα τελικά τις προάλλες, τελευταία από όλες τις ταινίες του αγαπητού Χίτσκοκ. Αλλά τελικά την πατήσαμε! Γιατί μπορώ πλέον να πω ότι αποτελεί μια από τις πιο έξυπνες δημιουργίες του... δημιουργού. Η ταινία περιέχει τα γνωστά μοτίβα του Χίτσκοκ και μοιάζει στα σημεία με την αγγλική Τα 39 σκαλοπάτια. Ξέρετε, κυνηγητό, η κοπέλα που δεν πιστεύει στην αθωώτητα του ήρωα (αλλά μετά τον ερωτεύεται), μπλέξιμο με χειροπέδες, άνθρωποι κρεμασμένοι σε ψηλά κτίρια/μνημεία και τα λοιπά.

Ο πόλεμος πάντως είναι το πρόσχημα μόνο ώστε να δημιουργηθούν οι «κατάλληλες» συνθήκες ώστε να παγιδευτεί ο ήρωάς μας (Robert Cummings) και να αρχίσει το διπλό κυνηγητό· οι αρχές να κυνηγάνε τον πρωταγωνιστή και αυτός να ψάχνει τον αληθινό δράστη. Και όσον αφορά τις αμερικανιές; Σε μια στιγμή βγάζει έναν πύρινο λόγο ο ήρωάς μας, γιατί, όπως και να το κάνουμε, είμαστε στη μέση του πολέμου· 1942 γαρ. Αλλά παρά ταύτα, οι κακοί είναι Αμερικανοί και τα ιθύνοντα μυαλά τελικά διαφεύγουν στο εξωτερικό. Το κακό δεν θριαμβεύει, αλλά δεν χάνει τον πόλεμο (ακόμα).
Αρκετές σημαντικές σκηνές, αν όχι σκηνές ανθολογίας, περιέχει η ταινία όπως το κυνηγητό μέσα στο σινεμά την ώρα προβολής ταινίας, με τους χαρακτήρες στο σελιλόιντ να περιγράφουν με τις ατάκες τους τις αντιδράσεις και την ψυχολογία του διωκόμενου! Κάτι ανάλογο έκανε ο Χιτς και στο βρετανικό Σαμποτάζ του 1936. Επίσης, η ταινία βρίθει από συμβολισμούς με σημαντικότερη τη χρήση του Αγάλματος της Ελευθερίας στην τελική σκηνή. Ειδικότερα, η στιγμή που ο σαμποτέρ κρύβεται μέσα στο Άγαλμα, συμβολίζει (όπως λένε οι αναλυτές του έργου του Χιτς) το γεγονός ότι οι κατάσκοποι κρύβονται εύκολα κάτω από το πέπλο της ελευθερίας. Εξήντα πέντε χρόνια μετά, οι συγκρίσεις με τους σύγχρονους κατασκόπους αποκλείονται. Παρόλο αυτά, η ταινία παραμένει φρέσκια και αξίζει η θέασή της (ακόμα και από αυτούς που δεν αντέχουν τις... ασπρόμαυρες ταινίες).