Two Way Stretch (Οι εντιμότατοι κύριοι του κελιού 13)

Ο Peter Sellers υποδύεται έναν διάσημο κλέφτη, ο οποίος βρίσκεται μέσα στη φυλακή μαζί με τους δύο συνεργάτες του και περνάνε...ζωή χαρισάμενη, έχοντας όλα τα κομφόρ και την ησυχία τους. Λίγες μέρες πριν αποφυλακιστούν, σχεδιάζουν να αποδράσουν, να κάνουν ένα τελευταίο μεγάλο κόλπο και να μπούνε ξανά πίσω από τα σίδερα, για να έχουν το τέλειο άλλοθι. Η μετάθεση όμως σε αυτή τη φυλακή ενός σκληρού δεσμοφύλακα θα φέρει δυσκολίες στα σχέδια των επίδοξων δραπετών. Η βρετανική παραγωγή Two Way Stretch είναι καλοφτιαγμένη, έχει ενδιαφέρουσα πλοκή με κωμικές πινελιές και ανατροπές. Από τις καλές πρωταγωνιστικές ταινίες του Πίτερ Σέλερς της βρετανικής περιόδου, πριν γίνει υπερ-διάσημος με Ροζ Πάνθηρα, το Πάρτι κλπ.

Harry and Walter Go to New York (Δύο εντιμότατοι αετονύχηδες)

Κωμική περιπέτεια εποχής, με πρωταγωνιστές μερικά από τα πιο διάσημα πρόσωπα της εποχής: οι James Caan και Elliott Gould είναι ο Χάρι και ο Γουόλτερ αντίστοιχα, οι δύο ατζαμήδες μικροκακοποιοί και ατάλαντοι θεατράνθρωποι που μέσα στη φυλακή έρχονται σε επαφή με τον διάσημο, κοσμοπολίτη κλέφτη Michael Caine, απ'τον οποίο αποσπούν το σχέδιο διάρρηξης μιας τράπεζας. Στο πλευρό τους θα σταθεί και η φεμινίστρια, ιδιοκτήτρια εφημερίδας Diane Keaton που δεν χωνεύει τον Caine. Με το μεγάλο κόλπο, ονειρεύονται να βρεθούν στα μεγάλα σαλόνια της Νέας Υόρκης του 19ου αιώνα, εξ ου και ο τίτλος Harry and Walter Go to New York. Ήταν μία από τις πιο φιλόδοξες ταινίες της χρονιάς της, αλλά σύμφωνα με τα λεγόμενα του σκηνοθέτη Mark Rydell, η Columbia έκοψε μεγάλο μέρος του έργου με κύριο θύμα τα αστεία. Κάτι που τελικά δικαιολογεί την κάπως μέτρια συνοχή του έργου. Παρόλο που δεν το λες κακό το έργο και παρά τις μερικές καλοστημένες σκηνές, νιώθεις ότι τα αστεία θα μπορούσαν να είναι καλύτερα.

Riot in Cell Block 11

Οι ταινίες με τη ζωή στις φυλακές αποτελεί αγαπημένο θέμα του Χόλιγουντ. Τη δεκαετία του '50, που τα πράματα είχαν σαφώς βελτιωθεί από την εποχή των προηγούμενων χρόνων και των καταναγκαστικών έργων, οι εξεγέρσεις έγιναν πάλι της μόδας με επίκεντρο τα δικαιώματα των φυλακισμένων και τις συνθήκες κράτησής των. Μία τέτοια παρουσιάζει ο Don Siegel στην σκληρή, γεμάτη τεστοστερόνη, δευτεροκλασάτη ταινία με τον τίτλο Riot in Cell Block 11 (ελληνιστί: Η ανταρσία άρχισε στο κελί 11) και μας δείχνει όλα τα στάδια της εξέγερσης, πώς αντιμετωπίζουν τους ομήρους, τις απαιτήσεις τους με την παρουσία δημοσιογράφων και πολιτικών αλλά και το ρεαλιστικό τέλος. Ο διευθυντής της φυλακής είναι η μόνη σωστή φωνή που ζητούσε εδώ και χρόνια να βελτιωθούν οι συνθήκες των σωφρονιστικών ιδρυμάτων, αλλά οι πολιτικοί κώφευαν και δεν έδιναν τα απαραίτητα κονδύλια. Το αποτέλεσμα... αυτό που βλέπουμε επί της οθόνης. Η εμπορική επιτυχία του έργου ήταν πολύ μεγάλη και οδήγησε παραγωγό και σκηνοθέτη να συνεργαστούν στο ακόμα πιο πετυχημένο και καλτ πλέον Invasion of the Body Snatchers.

The Big House (Στα κάτεργα)

Από τις πρώτες χρονιές των ομιλούσων ταινιών, η παρούσα ταινία με τον τίτλο The Big House και θέμα η διαβίωση μέσα στις φυλακές, ήταν μεγάλη εμπορική επιτυχία και υποψήφια για το όσκαρ καλύτερης ταινίας στην τρίτη απονομή των βραβείων, τη δεύτερη μέσα στη χρονιά του 1930! Κέρδισε το βραβείο όσκαρ σεναρίου και καλύτερου ήχου και ο (στην ουσία) δευτεραγωνιστής Wallace Beery ήταν υποψήφιος για το όσκαρ ανδρικής ερμηνείας. Ήταν ο πιο γνωστός από τους ηθοποιούς της ταινίας (γνωστός καρατερίστας από την εποχή του βωβού) και η ερμηνεία του ως o σκληροτράχηλος machine-gun Butch έκανε αίσθηση εκείνη την εποχή και τον έκανε ευθύς διάσημο. Σε βασικό ρόλο βρίσκουμε τον νεαρότατο Robert Montgomery σε μια από τις πρώτες του κινηματογραφικές εμφανίσεις και πρωταταγωνιστή έχουμε τον Chester Morris. Τους δύο τελευταίους είχαμε δει να παίζουν πάλι μαζί στο ρομαντικό δράμα Μετά το διαζύγιο, που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά. Εδώ τα πράματα είναι πιο... αντρικά. Η ζωή στη φυλακή παρουσιάζεται με αρκετό ρεαλισμό (για τα δεδομένα της εποχής) και παρουσιάζονται οι κάθε λογής τύποι που μπορείς να συναντήσεις σε ένα τέτοιο περιβάλλον. Ιδιαίτερη σημασία δίνεται στον κώδικα τιμής μέσα στη φυλακή. Μετά την αποτυχημένη απόδραση (λόγω εσωτερικού «καρφώματος») θα έρθει η αιματερή εξέγερση με αρκετές σκληρές σκηνές σκοτωμών. Οι ερμηνείες είναι σίγουρα γραφικές και αρκετά απλοϊκές. Παραβλέποντας τις όποιες ενστάσεις, η ταινία τελικά παρακολουθείται ευχάριστα. Θα μπορούσαμε ίσως να πούμε ότι αποτελεί τη βίβλο για όλες τις μεθεπόμενες χολιγουντιανές ταινίες φυλακών.

The Loneliness of the Long Distance Runner (Ο επαναστάτης)

Οι Γάλλοι είχαν τη νουβέλ-βαγκ, οι Άγγλοι το free-cinema. Το δεύτερο αποτέλεσε την αφετερία του νέου βρετανικού κύματος με ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα να αποτελεί η ταινία με τον μακροσκελή τίτλο The Loneliness of the Long Distance Runner, που βασίστηκε σε ένα διηγηματάκι του Alan Sillitoe. Ο Tony Richardson υπέγραψε τη σκηνοθεσία, ένα χρόνο πριν τον οσκαρικό θρίαμβο του Tom Jones. Πρωταγωνιστής ο νεαρός και άγνωστος στο κοινό τότε Tom Courtenay. Παρακολουθούμε την είσοδό του σε αναμορφωτήριο για τη ληστεία ενός φούρνου και την μετεξέλιξή του σε δρομέα μεγάλων αποστάσεων. Ο προϊστάμενος του αναμορφωτηρίου Michael Redgrave βλέπει το ταλέντο του και γίνεται ξαφνικά ο προστατευόμενός του, με σκοπό να διεκδικήσει ο πρωταγωνιστής μας τη νίκη εναντίον ενός γειτονικού κολλεγίου αρρένων. Μέσα από φλασμπάκ μαθαίνουμε όλα τα οικογενειακά βάρη του προβληματισμένου νέου: ο πατέρας προ των πυλών του Άδη, η μητέρα να γκομενιάζει, σε ένα σπίτι χωρίς να υπάρχουν λεφτά αλλά ούτε και όρεξη για εύρεση εργασίας. Κύκλους κάνει η ζωή και οι ανησυχίες της τότε νεολαίας (δουλειά αλλά και ανεμελειά, γυναίκες αλλά και απαισιοδοξία για τον μέλλον) είναι παρόμοιες με τα σημερινά παιδιά, πενήντα χρόνια μετά. Επαναστάτης χωρίς αιτία... made in UK.

There Was A Crooked Man...

Ταινία φυλακής με περιτύλιγμα γουέστερν, με μεγάλους σταρ (Kirk Douglas και Henry Fonda) σε περασμένα μεγαλεία και πτωτική εκείνη την εποχή πορεία. Στην καρέκλα του σκηνοθέτη έκατσε για προτελευταία φορά ο Joseph Mankiewicz στη δύση της καριέρας του, ενώ το σενάριο συνυπόγραψε ο Robert Benton (Κράμερ εναντίον Κράμερ κ.λ.π.) στην αρχή της δικής του (δύο χρόνια μετά την υποψηφιότητα για όσκαρ σεναρίου για το Μπόνι και Κλάιντ). Στο πρώτο λοιπόν μισάωρο του There Was A Crooked Man... παρακολουθούμε τις συνοπτικές διαδικασίες που οδήγησαν τον πρωταγωνιστή Ντάγκλας και το πολυπληθέστατο δευτεραγωνιστικό καστ (Hume Cronyn, Warren Oates, Burgess Meredith, John Randolph) στη φυλακή και τον σερίφη Φόντα στην σύνταξη. Αυτοί οι φυλακισμένοι (που αν τους παρατηρήσετε θα δείτε ότι πρόκειται για χαρακτήρες που εκφράζουν όλα τα κοινωνικά στρώματα) θα τοποθετηθούν μαζί σε ένα κελί και με ιθύνοντα νου και μπροστάρη τον Ντάγκλας, θα αρχίσουν να σχεδιάζουν την απόδρασή τους. Και πώς τους έπεισε να συμμετάσχουν; Επειδή όλοι ξέρουν ότι έκλεψε 500.000 δολάρια, που έχει κάπου κρυμμένα! Τα πραμάτα θα περιπλακούν όταν έρθει ο Φόντα ως νέος διευθυντής των φυλακών, που έχει βλέψεις και οράματα να αναμορφώσει το σύστημα και να βελτιώσει τις συνθήκες των κρατουμένων. Ως επί τω πλείστον πρόκειται για μια διασκεδαστική ταινία, με πολλές κωμικές καταστάσεις, έχοντας μια υπόγεια σάτιρα αλλά και κάποιους στυγνούς σκοτωμούς προς το τέλος που υποδηλώνουν ότι είμαστε στην αρχή της δεκαετίας του '70 και δεν πρόκειται για ταινία γουέστερν του '50. Πρωτοκυκλοφόρησε τα Χριστούγεννα του 1970 αλλά πάτωσε οικτρά. Ήταν μια δύσκολη εποχή για το γουέστερν ως είδος αλλά και για τους κλασικούς πρωταγωνιστές του παρελθόντος. Παρόλο αυτά, πρόκειται για μια πολύ καλή παραγωγή, μια καλή αναλαμπή στο είδος που είχε κορεστεί και είχε πάρει την κατιούσα, και σίγουρα δεν πρόκειται να σας κουράσει.

High Wall (Εσκότωσα τη γυναίκα μου)

Η μόδα της ψυχανάλυσης μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο «χτύπησε» τις ΗΠΑ και αυτό φαίνεται και από τον κινηματογράφο. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ταινία του '47 με τίτλο High Wall, που θα έπρεπε καλύτερα να τιτλοφορηθεί ως homicidal. Αφού αυτός είναι ο χαρακτηρισμός που δίνουν στον πρωταγωνιστή Robert Taylor επειδή τον συνέλαβαν για το φόνο της γυναίκας του, μέσα στο σπίτι του εργοδότη της Herbert Marshall, χωρίς να θυμάται πώς και τι έκανε. Θα κλειστεί σε ίδρυμα για παρακολούθηση και με τη βοήθεια μιας όμορφης, νεαρής, αλλά και καπάτσας γιατρού θα προσπαθήσει να βρει την αλήθεια και, κυρίως, να αποδείξει την αθωώτητά του για να μπορέσει να αντικρύσει ξανά το μικρό του παιδί. Οι περιπέτειες που θα ακολουθήσουν είναι λίγο-πολύ προβλεπόμενες, η χρήση της ύπνωσης θα αποτελέσει το εργαλείο του σκηνοθέτη για να παίξει με τα φλάσμπακ, προσθέτουμε λίγα στοιχεία και από ταινίες φυλακών αλλά στο σύνολό της ακολουθεί τις επιταγές των λοιπών νουάρ ταινιών με τον παγιδευμένο ήρωα. Μοιάζει λίγο με το Spellbound του Χίτσκοκ, και χωρίς να πρόκειται για κάποιο σπουδαίο έργο, τουλάχιστον δεν είναι κακό και παρακολουθείται άνετα.

Birdman of Alcatraz (Ο βαρυποινίτης του Αλκατράζ)

Η αληθινή ιστορία του ισόβια φυλακισμένου Robert Stroud, που έζησε 54 χρόνια στη στενή και τα περισσότερα απ'αυτά στην απομόνωση (!). Μέσα στο κελί του, όμως, ένα σπουργίτι του έδωσε το νόημα της ζωής του· να ασχολείται με τα πουλιά, να τα τρέφει και να τα μεγαλώνει. Θα φθάσει μάλιστα σε σημείο να ανακαλύψει φάρμακα για τα πουλιά, να γράψει συγγράματα και να γίνει διάσημος ορνιθολόγος. Αλλά, μέχρι το τέλος της ζωής του θα παραμείνει πίσω από τα σίδερα. Η ταινία Birdman of Alcatraz ίσως είναι η καλύτερη του σκηνοθέτη John Frankenheimer, έχοντας επίσης έναν απίστευτο (για άλλη μια φορά) Burt Lancaster στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Μια ταινία για την ελευθερία και τη φυλακή, για το να ασχολείσαι με αυτό που πραγματικά αγαπάς, για τη ματαιότητα της ανθρώπινης ζωής αλλά και για τον ανθρώπινο εγωισμό, όπως φαίνεται από τον στενοκέφαλο διευθυντή φυλακής Karl Malden αλλά και την υπερπροστατευτική μητέρα του Thelma Ritter. Υπήρξε υποψήφια για τρία όσκαρ ερμηνειών (του Lancaster, της μητέρας και του συγκρατούμενου Telly Savalas) και ενός για την πολύ καλή ασπρόμαυρη φωτογραφία. Αν και θα έπρεπε το έργο να ονομάζεται birdman of Leavenworth, αφού στη φυλακή του Λέβενγουορθ ήταν τα περισσότερα χρόνια έγκλειστος και εκεί ασχολήθηκε με τα πουλιά. Όταν μεταφέρθηκε στο Αλκατράζ, του απαγορεύτηκε να έχει οτιδήποτε μέσα στο κελί του και έκατσε και ασχολήθηκε με τη συγγραφή. Την βάζει πού και πού η κρατική τηλεόραση, οπότε πιστεύω ότι θα την έχετε δει ή θα την πετύχετε όταν ξαναπροβληθεί.

20,000 Years in Sing Sing

Ταινία φυλακής, ρεαλιστική, σκληρή, μια από τις καλύτερες της πρώιμης αμερικανικής περιόδου του Michael Curtiz, αλλά αρκετά διδακτική. Ξεχωρίζει η ερμηνεία του νεαρού τότε Spencer Tracy σε ρόλο ατίθασου και αντιδραστικού κατάδικου που θα περάσει άσχημα τον πρώτο καιρό στη στενή μέχρι να βάλει μυαλό και να προσαρμοστεί. Σε μικρό ρόλο (τέσσερις ολιγόλεπτες εμφανίσεις όλες κι όλες), η Bette Davis που υποδύεται την κοπελιά του που τον καρτερεί να βγει από τη φυλακή αλλά θα τον μπλέξει ακόμα περισσότερο όταν αυτός πάρει μια μονοήμερη άδεια για να πάει να τη δει. Βασίστηκε εν μέρη σε αληθινά γεγονότα από το ομότιτλο βιβλίο του διευθυντή των φυλακών Lewis E. Lawes, ο οποίος τους έδωσε και την άδεια για γυρίσματα μέσα στις εγκαταστάσεις των φυλακών. Και αν έχετε απορία, τα 20.000 χρόνια στο Σινγκ Σινγκ, όπως φαίνονται κι από τους πανέξυπνα σχεδιασμένους τίτλους αρχής, είναι το άθροισμα των ποινών όλων των κατάδικων.

Passage to Marseille (Δραπέτες της κολάσεως)

Μια παραγωγή της Warner με σκηνοθέτη τον Michael Curtiz με θέμα τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο και πρωταγωνιστές τους Humphrey Bogart, Claude Rains, Peter Lorre και Sydney Greenstreet με μουσική υπόκρουση του Max Steiner. Όχι, δεν πρόκειται για την Καζαμπλάνκα, αλλά για το Passage to Marseille του 1944. Ήθελαν φαίνεται να επαναλάβουν τη συνταγή της Καζαμπλάνκα, αλλά έμειναν στην προσπάθεια. Η ταινία πάντως ξεκινάει ελπιδοφόρα με φλάσμπακ μέσα σε φλάσμπακ μέσα σε φλάσμπακ, παρακαλώ. Η ιστορία των πέντε γάλλων που είχαν καταδικαστεί αδίκως και είχαν σταλεί στο Νησί του Διαβόλου, απέδρασαν με ένα κανό με αρχηγό τον Bogart και σώθηκαν από το γαλλικό πλοίο του Claude Rains για να καταλήξουν αεροπόροι στο πλευρό των βρετανών που βομβαρδίζουν τους Ναζί, κρατάει σε ενδιαφέρων το θεατή αλλά στο τέλος μπορεί να έχει την εντύπωση ότι είδε τρεις-τέσσερις διαφορετικές ταινίες μπολιασμένες σε μία: ταινία απόδρασης από φυλακή, πολεμική ταινία πάνω σε εμπορικό πλοίο, πατριωτική ταινία εμψύχωσης του ηθικού. Αυτό το τελευταίο, εν τέλει, ταιριάζει περισσότερο στο χαρακτήρα της ταινίας, στην οποία μπορείτε να βρείτε θέματα πατριωτισμού έτσι όπως δεν θα τα δείτε πλέον πουθενά την σήμερον ημέρα.

Kiss of the Spider Woman

Το Φιλί της γυναίκας αράχνης αποτέλεσε την πρώτη μας γνωριμία με τον Raul Julia και τη Sonia Braga και τον βραζιλιάνο σκηνοθέτη Hector Babenco και ήταν επίσης η ταινία που έδωσε στον William Hurt —τον σταρ της δεκαετίας του '80— το όσκαρ α' ανδρικού ρόλου, το βραβείο αντρικής ερμηνείας στις Κάννες και το Bafta, μεταξύ άλλων. Ο ένας (Hurt) είναι ομοφυλόφιλος και κρατείται για άσεμνη συμπεριφορά σε ανήλικους. Ο άλλος (Julia) είναι πολιτικός κρατούμενος για συμμετοχή σε επαναστατική ομάδα. Βρισκόμαστε σε μια άγνωστη χώρα της Κεντρικής ή Νότιας Αμερικής, όπου το καθεστώς εξουσιάζει και καταπατά τις ελευθερίες των ανθρώπων, όπως συνέβαινε πολλές φορές σε πολλά κράτη εκείνη τη δεκαετία. Ο Hurt αφηγείται στον Julia μια φανταστική ταινία που έχει φτιάξει στο μυαλό του, για να σπάσει τη μονοτονία αλλά και να ταξιδέψει με τη φαντασία του μακριά από τα σίδερα της φυλακής. Οι επαναστατικές ιδέες του ενός θα μπλέξουν με το ρομάντζο του άλλου, οι επιθυμίες θα αναμειχθούν με τον ιδεαλισμό και οι ανατροπές (πάσης... φύσεως) θα μπλέξουν περισσότερο την κατάσταση. Αναρωτιέμαι πάντως πώς η συντηρητική Ακαδημία έδωσε την ψήφο της στην τολμηρή ερμηνεία του Hurt...

Le Trou (Η τρύπα)

Πράξη πρώτη: νεαρός φυλακι-σμένος μεταφέρεται σε νέα πτέρυγα και πηγαίνει σε ένα κελί που έχει ήδη τέσσερις συγκρατούμενους. Γίνονται οι γνωριμίες και αποκαλύπτεται το σχέδιο. Πράξη δεύτερο: αρχίζει η προσπάθεια για απόδραση. Σκαψίματα, κοψίματα, καμουφλάζ και τεχνικές αποπρο-σανατολισμού των δεσμοφυλάκων. Πράξη τρίτη: οι πέντε υποψήφιοι δραπέτες ολοκληρώσαν το έργο τους και ήρθε η ώρα της απόδρασης. Μόνο που ο νεαρός μαθαίνει ότι αποσύρονται οι κατηγορίες εναντίον του και θα ελευθερωθεί σε μια-δυο μέρες. Αλλά τι έκανε δύο ώρες στο γραφείο του διευθυντή;

Η ταινία Le Trou αποτελεί την τελευταία δουλειά του γάλλου σκηνοθέτη Jacques Becker, ο οποίος πέθανε λίγο καιρό μετά το τέλος των γυρισμάτων. Πρόκειται για μια εκπληκτική ταινία φυλακής, στην οποία κυριαρχεί η ρεαλιστική καταγραφή της καθημερινής ρουτίνας των κρατουμένων. Η προσπάθεια απόδρασής τους περιλαμβάνει πολύ... σκάψιμο. Και κει που νομίζαμε ότι τα είχαμε δει όλα, όσον αφορά στις ταινίες φυλακών, αυτή η ταινία μας εκπλήσει με τα απίστευτα κόλπα και τους μηχανισμούς που σκαρφίζονται για να φτιάξουν εργαλεία αλλά και να μην κινήσουν υποψίες στους δεσμοφύλακες. Αν έχεις έμπνευση, έναν καλό τεχνίτη που πιάνουν τα χέρια του και δίψα για την ελευθερία, όλα γίνονται τελικά. Αγωνία μέχρι το τελευταίο λεπτό και μια μικρή ανατροπή (μπορεί σε άλλους να φανεί προβλέψιμη) για να θυμάσαι την ταινία για καιρό μετά.

Caged (Σάρκες χωρίς ψυχή)

Της φυλακής τα σίδερα είναι για τους λεβέντες, έλεγε ένα παλιό άσμα, αλλά τι γίνεται αν έχεις μια φυλακή μόνο για γυναίκες;! Μετά από πολλές αντρικές ταινίες φυλακών, ο John Cromwell παρουσίασε το 1950 την ταινία Caged, η οποία αποτελεί πλέον τον Νονό για τις ταινίες με αναμορφωτήρια γυναικών. Παρακολουθούμε την είσοδο της νεαρής Eleanor Parker στη φυλακή για συμμετοχή σε ένοπλη ληστεία. Ποινή 5 με 15 χρόνια και αναστολή στους 10 μήνες. Ο άντρας της όμως σκοτώθηκε στη ληστεία, αυτή είναι δύο μηνών έγκυος και η μάνα της δεν μπορεί να κρατήσει το παιδί. Προσθέστε και την παρουσία της σαδίστριας δεσμοφύλακα που υποδύεται η Hope Emerson και το συλλάβατε το σκηνικό. Παρακολουθούμε όμως και τις προσπάθειες της ιδεαλίστριας διευθύντριας (που υποδύεται η Agnes Moorehead) που σκοπό έχουν να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης και υγιεινής των κρατουμένων αλλά βρίσκουν όλο εμπόδιο από τους ανωτέρω, έλλειψη κονδυλίων και έλλειψη ενδιαφέροντος από την πολιτεία. Γνωρίζει επίσης τον παλιομοδίτικο/βάναυσο τρόπο συμπεριφοράς απέναντι στις γυναίκες και δεν μπορεί να κάνει τίποτα για αυτό καθώς δε υπάρχουν αποδείξεις και η δεσμοφύλακας έχει μεγάλο μέσον. Η 19χρονη ευαίσθητη πρωταγωνίστριά μας θα σκληραγωγηθεί σ'αυτό το περιβάλλον, θα ωριμάσει απότομα και θα βγει από τη φυλακή άλλος άνθρωπος.

Η ταινία χαρακτηρίστηκε νουάρ λόγω της ασπρόμαυρης φωτογραφίας και των σκιάσων με τις οποίες παίζει ο σκηνοθέτης. Είναι όμως μια καθ'όλα γυναικεία ταινία με τους άντρες να έχουν ελάχιστη συνεισφορά. Το πιο ενδιαφέρον ίσως στοιχείο στο τέλος είναι ότι ενώ προσπαθεί να κάνει κάτι σαν κήρυγμα, δεν οδεύει ούτε προς το μελό ούτε προς το τετριμμένο, απλά κινείται σε ρεαλιστικά μονοπάτια. Η εσωτερική μεταμόρφωση της Eleanor Parker είναι εντυπωσιακή και αυτό την οδήγησε στις υποψηφιότητες για όσκαρ α' γυναικείου ρόλου, όπως και η Emerson για αυτό του β' γυναικείου ρόλου. Οι σεναριογράφοι Virginia Kellogg και Bernard C. Schoenfeld απέσπασαν τη δικιά τους υποψηφιότητα για το πρωτότυπο σενάριο.

Un Prophète (Προφήτης)

Χωρίς πολλά λόγια, δείτε μια από τις καλύτερες ταινίες της χρονιάς που μας πέρασε. Ανακαλύψτε μόνοι σας γιατί ο υπογράφων πιστεύει ότι ο Jacques Audiard είναι ένας από τους καλύτερους σκηνοθέτες των ημερών. Μέσα σε δυόμισι ώρες, παρακολουθούμε τη μεταμόρφωση του πρωταγωνιστή από ένα νεαρό φλώρο σε εγκέφαλο του υποκόσμου, κι όλα αυτά μέσα στον μικρόκοσμο της φυλακής. Κι ύστερα αναρωτιούνται εδώ οι «δικοί» μας, για το πώς γίνονται οι μπίζνες μέσα στις φυλακές.

Un condamné à mort s'est échappé ou Le vent souffle où il veut

Πολύ λίγα πράματα έχω να πω για την ταινία του Robert Bresson παραγωγής 1956 που έχει έναν από τους πιο μεγάλους τίτλους που έχουμε δει ποτέ. Δηλαδή, τι λίγα πράματα, μόνο μία λέξη. Αριστούργημα. Δύσκολη ταινία, για απαιτητικό, σινεφίλ κοινό, το οποίο πρέπει να έχει καθαρό κεφάλι για να την παρακολουθήσει, αλλιώς θα χάσει όλη τη μαγεία. Όχι η συνηθισμένη ταινία φυλακών που περιμένετε να δείτε.

Στα ελληνικά πρωτοτιτλοφορήθηκε ως Ένας καταδικασμένος σε θάνατο δραπέτευσε και αργότερα με το πιο λακωνικό και ευκολομνημόνευτο Απόδραση μελλοθάνατων. Όσοι δεν είχαν καταλάβει το 1951 τον καλλιτεχνικό δρόμο που πήρε ο Μπρεσόν με το Ημερολόγιο ενός μοναχού, με αυτήν την ταινία το κατάλαβαν πλέον και με το παραπάνω. Βραβείο σκηνοθεσίας στο φεστιβάλ των Καννών.

San Quentin (Η εξέγερσις)

Άλλη μια κοινωνική ταινία της Warner από τη δεκαετία του '30 με θέμα τους απόκληρους της ζωής. Και άλλη μια ταινία της Warner με τους κλασικούς πρωταγωνιστές για τέτοιες ταινίες: ο καλός Pat O'Brien, ο κακός Humphrey Bogart και η όμορφη Ann Sheridan. Αυτή τη φορά μπαίνουμε στο εσωτερικό της φυλακής San Quentin και παίρνουμε μια γεύση όχι τόσο από τις συνθήκες διαβίωσης, αλλά από τη συμπεριφορά των δεσμοφυλάκων απέναντι στους φυλακισμένους. Εκεί θα αναλάβει το διευθυντικό πόστο ο στρατιωτικός εκπαιδευτής O'Brien και θα προσπαθήσει να τους αναμορφώσει με μια εντελώς διαφορετική προσέγγιση. Ένας από τους κρατούμενους θα είναι ο Bogey, αδελφός της Sheridan, την οποία κορτάρει ο εκπαιδευτής. Ο τελευταίος θα δείξει τα προσόντα του πολύ νωρίς και θα ξεχωρίσει ποιοι είναι πραγματικά αυτοί που μπορούν να αναμορφωθούν και ποιοι είναι... καμένοι. Η μαγκιά όμως δίνει και παίρνει μέσα στη φυλακή και το όνειρο της απόδρασης ποτέ δεν πεθαίνει. Ο Bogey θα μπλέξει και αποτέλεσμα μόνο καλό δεν θα είναι.

Φυσικά, η ταινία δεν έχει κάτι να πει στις σημερινές γενιές με τις τόσες παρόμοιες ταινίες που έχουν δει. Η γραφή είναι όντως αρκετά απλοϊκή και η ιστορία φαντάζει γραφική. Παρά ταύτα, αυτό το μικρής διάρκειας b-movie αξίζει για την παρουσία του Bogey, ο οποίος συνέχισε να εμφανίζεται σε τυποποιημένους δεύτερους ρόλους κακών και περιθωριακών για αρκετά χρόνια, μέχρι να έρθει δηλαδή και η δικιά του ώρα.

I Want to Live! (Θέλω να ζήσω)

Η αληθινή ιστορία της καταδικασμένης για φόνο Barbara Graham, η οποία πάλευε μέχρι τελευταία στιγμή για την αθωώτητά της, μέχρι τη στιγμή δηλαδή που πήγε στο θάλαμο αερίων. Σκηνοθέτης και παραγωγός επέλεξαν και άφησαν να εννοηθεί ότι η Graham ήταν αθώα, ενώ τα δικαστικά πειστήρια που καταδίκασαν στην πραγματικότητα την Graham ήταν ακλόνητα. Αλλά εδώ δε θα ασχοληθούμε με το ποινικό σύστημα της Αμερικής. Θα ασχοληθούμε με την ταινία I Want to Live! που κυκλοφόρησε το 1958, τρία χρόνια μετά την εκτέλεση της Graham. Η σκηνοθεσία του Wise είναι για άλλη μια φορά υψηλού επιπέδου. Δημιουργεί μια ρεαλιστική ταινία και αναπαριστά με κλινική ακρίβεια τη δικαστική μάχη, τις συνθήκες διαβίωσης στις φυλακές και τη «διαδρομή» της προς το θάλαμο αερίων. Η Susan Hayward στον πρωταγωνιστικό ρόλο της νεαρής Graham με την αμφίβολη ηθική, που μπαινοέβγαινε στα ιδρύματα για μικροεγκλήματα και που ήθελε να ζήσει τη ζωή της με όποιο τρόπο αυτή γούσταρε (αλλά και που ήταν άτυχη μέχρι το κόκαλο), είναι απλά εκπληκτική και δικαίως κέρδισε το όσκαρ ερμηνείας α' γυναικείου ρόλου. Σημειώνουμε ότι το υλικό για το σενάριο βασίστηκε στα γράμματα της Graham από τη φυλακή, στα πρακτικά της δίκης και τα άρθρα του δημοσιογράφου Ed Montgomery. Σκληρή, σκοτεινή ταινία στην οποία ξέρεις ότι το happy-end δεν θα έρθει ποτέ.

Stalag 17 (Θάλαμος εξόντωσης 17)

Στην προσπάθειά μας προς ανακάλυψη (θέαση) των ταινιών του Billy Wilder, πέσαμε πάνω στο DVD της ταινίας Stalag 17. Γνωρίζοντας μόνο το ότι με αυτήν την ταινία πήρε το όσκαρ α' ανδρικού ρόλου ο κύριος William Holden, κάτσαμε και την παρακολουθήσαμε ουσιαστικά έχοντας μαύρα μεσάνυχτα. Το τέλος με βρήκε να έχω (για άλλη μια φορά) ενθουσιαστεί για ταινία που δεν γνώριζα (και δεν ρώταγα)! Σε στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί, λοιπόν, κατά τη διάρκεια του Β' παγκοσμίου πολέμου συναντάμε διάφορους χαρακτήρες, διαφορετικών εθνικοτήτων, να προσπαθούν να επιβιώσουν και να αποδράσουν. Ανακαλύπτουν όμως πως υπάρχει κάποιος κατάσκοπος ανάμεσά τους και προδίδει τα μυστικά τους στον αυστηρότατο διοικητή του στρατοπέδου (o Otto Preminger σε ρόλο μπροστά από την κάμερα, παρακαλώ). Όταν κάποιοι συγκρατούμενοί τους σκοτωθούν στην προσπάθεια τους να αποδράσουν, όλοι θα υποψιαστούν μεμιάς για ρουφιάνο τον κυνικότατο Holden, ο οποίος είχε ποντάρει σε στοίχημα ότι δεν θα τα καταφέρει. Και από κει και έπειτα αρχίζει ο αγώνας τού ενός εναντίον όλων. Εναντίον των συγκρατούμενών του, εναντίον του άγνωστου ρουφιάνου, εναντίον των Γερμανών.

Η ταινία διαθέτει το απίστευτο για άλλη μια φορά άγγιγμα του Billy Wilder και μία από τις καλύτερες αποχαιρετιστήριες ατάκες που ακούσαμε ποτέ· αυτή του Holden φυσικά, που την εκστομίζει λίγο πριν ξεκινήσει τη δικιά του προσπάθεια απόδρασης. Η ταινία επίσης ανήκει στις πρώτες χολιγουντιανές παραγωγές που προσέγγισαν το θέμα των αιχμαλώτων πολέμου (αν όχι η πρώτη). Επίσης, αυτή αποτελεί τη δεύτερη συνεργασία του σκηνοθέτη και του πρωταγωνιστή μετά το εκπληκτικό Sunset Blvd., ένα χρόνο πριν... τριτώσει το καλό με τη Σαμπρίνα!
Ήθελα, τέλος, να γράψω ότι η ταινία ανήκει άνετα πλέον στις πέντε πιο αγαπημένες μου ταινίες του Wilder, μόνο που, όταν άρχισα να σκέφτομαι ποια να αφήσω απ'έξω, κόλλησα. Έτσι θα γράψω ότι η ταινία ανήκει άνετα πλέον στις (πολλές) αγαπημένες μου ταινίες του Wilder.

I Am a Fugitive from a Chain Gang (Είμαι ένας δραπέτης)

Η ταινία του 1932 Είμαι ένας δραπέτης ήθελε περισσότερο να είναι μια ταινία καταγγελίας για τα κακώς κείμενα της εποχής των απάνθρωπων συνθηκών διαβίωσης των φυλακισμένων και της βίας και κακομεταχείρησης από τους αδίστακτους δεσμοφύλακες. Μια ταινία που είναι στην ουσία (άλλο) ένα one-man-show του ηθοποιού Paul Muni. Υποδύεται ένα φερέλπη νεαρό που το όνειρό του είναι να γίνει μηχανικός. Επιστρέφει από τον πόλεμο και αφήνει το σπίτι του και μια σίγουρη δουλειά λογιστηρίου για να αναζητήσει το όνειρό του. Θα μπλέξει όμως κατά λάθος με έναν λωποδύτη και θα οδηγηθεί στα κάτεργα με ποινή κάθειρξης 11 χρόνων. Ένα χρόνο και πολύ... ξύλο μετά, θα καταφέρει να αποδράσει και να διαφύγει απ' την πολιτεία για να καταλήξει στο Σικάγο. Εκεί με νέα ταυτότητα θα δουλέψει, θα σπουδάσει, θα παντρευτεί και με τα χρόνια θα γίνει ένας μεγάλος μηχανικός που θα έχει κερδίσει το σεβασμό της κοινωνίας. Η στραβή όμως δεν θα αργήσει να γίνει και θα ξαναβρεθεί πίσω από τα σίδερα για δεύτερη φορά. Η πουριτανική κοινωνία του Νότου όμως θα τον κρατήσει μέσα και αυτός δε θα έχει άλλη λύση πέρα από το να ξανα-αποδράσει και να ζήσει ως φυγάς.

Βασισμένη στην αυτοβιογραφία κάποιου Robert Elliott Burns, αυτή η απίστευτης δυναμικότητας ταινία απαγορεύτηκε στην πολιτεία της Τζώρτζια (την οποία κατέκρινε φανερά) αλλά έπαιξε το ρόλο της ώστε να ευαισθητοποιηθεί η κοινή γνώμη για να καταργηθούν τα καταναγκαστικά έργα από το ποινικό σύστημα των Η.Π.Α.

Brute Force (Ο δήμιος των κολασμένων)

Μιας και είναι της μόδας στη χώρα μας το... Prison Break και αν λάβουμε υπόψη και τον πρόσφατο χαμό του Jules Dassin, τότε μπορούμε να πούμε ότι η ταινία Brute Force είναι ό,τι πρέπει για αυτούς που δεν θέλουν να ξεφύγουν πολύ από την επικαιρότητα. Είναι επίσης και μια από τις καλύτερες αμερικανικές ταινίες που έχουν ως θέμα τις φυλακές. Η μεγάλη επιρροή του φιλμ ήταν η λεγόμενη «Μάχη του Αλκατράζ» το Μάιο του 1946, όπου η ανταρσία των κρατουμένων πνίγηκε στο αίμα.

Στα του φιλμ, η ζωή και τα χαμένα όνειρα των κρατουμένων, η προσπάθεια για απόδραση, οι ρουφιάνοι και η κτηνώδης βία των δεσμοφυλάκων (όπως αναφέρει και ο τίτλος) αποτυπώνονται με ιδιαίτερη ρεαλιστική σκληρότητα (για το 1947 μιλάμε, έτσι;) από την κάμερα του Jules Dassin, με οδηγό το σενάριο του Richard Brooks. Οι εμβόλιμες πάντως σκηνές των ονειροπωλήσεων των φυλακισμένων ήταν μια ιδέα της εταιρείας MGM και στεναχώρησαν τον Dassin που αναγκάστηκε να τις γυρίσει γιατί πίστευε ότι η ταινία έκανε (και όντως έκανε) κοιλιά. Παρά ταύτα, απολαύστε όπωσ-και-δήποτε την ταινία· εγγυώμαι ότι το δυναμικότατο φινάλε θα σας μείνει αξέχαστο.